امروزه که برق و لامپ و روشنایی به جزئی جدایی ناپذیر از زندگی ما تبدیل شده شاید تصور سال های قبل بدون برق برای ما دشوار باشد. استفاده از برق به عنوان نمادی از تجدد در مرحله نخست در کاخ و دربار استفاده میشد و مردم حیرت زده کشور نسبت به برق و اولین لامپ در ایران واکنش های عجیبی نشان میدادند تا اینکه به مرور روشنایی به مرور جای خود را در کوی و برزن و خانه‌ها باز کرد. اولین لامپ در ایران یا قدیمی ترین لامپ در ایران هم اکنون قدمتی بیش از صد سال دارد.
اگر برای شما هم سوال است که اولین لامپ در ایران کجا را روشن کرد و در چه سالی ایران با برق روشن شد با این مطلب از مجله میتره همراه باشید.
اولین لامپ در ایران ( قدیمی ترین لامپ در ایران )
اولین‌بار که ناصرالدین قاجار رفت سفر فرنگ وقتی برگشت دستور داد خیابان‌های مرکزی شهر به سبک فرنگی با چراغ گازی روشن شود. البته خیلی طول کشید تا چراغ‌های گازی را نصب کنند و دوام زیادی نداشتند ناصرالدین در آخرین سفر فرنگ در روسیه عجایبی دید از زیبایی‌های نیروی الکتریسیته و دستور داد یک کارخانه برق خریداری شود و ایران هم برق داشته باشد.
برق در سال ۱۲۶۴ هجری شمسی یعنی ۶ سال پس از اینکه ادیسون نخستین لامپ برق را اختراع نمود وارد ایران شد و لامپ های کاخ گلستان را روشن کرد و دو سال بعد در سال ۱۲۶۶ در تکیه دولت مراسم عزاداری و تعزیه گردانی سیدالشهداء را نیز با نور خود رونق داد.
همزمان با اختراع لامپ توسط ادیسون و تولید آن در سال ۱۸۷۹ ، ایران در زمان ناصرالدین شاه قاجار جزء اولین کشورهایی بود که از این اختراع بهره مند شد. لامپ هایی با تصویر شاه قاجار همراه دیگر لامپ ها وارد ایران شد . تعدادی از این لامپ ها در مجموعه نور و روشنایی خصوصی یک مجموعه دار در تبریز موجود است. موزه برق تهران نیز لامپ هایی بعد از این دوره را در خود جای داد.
لامپ ها اولین بار در ایران کجا را روشن کردند؟
پس از تولید برق توسط کارخانه حاج امین الضرب در ایران ابتدا خیابان‌های لاله‌زار، سعدی، شاه‌آباد و چراغ برق روشن شد. مردم زیادی برای تماشای روشنایی به خیابان‌ها آمدند اما در بین آنها عده ای معتقد بودند که این روشنایی از قدرت شیطان است. بنابراین شروع به قطع سیم‌ها و شکستن لامپ‌ها کردند و علاقه ای برای استفاده از آن نشان نمی‌دادند. بعضی نیز معتقد بودند که به صنعت فرنگ نمی‌توان اعتماد کرد و احتمال این را میدادند که ناگهان خاموش شود به همین خاطر تا مدت‌ها نیز از چراغ‌های زنبوری استفاده می‌کردند. امین الضرب به مناسبت جشن نیمه شعبان تمام خیابان‌های امیریه را مزین به لامپ‌های رنگارنگ کرد و با این کار، مردم را بار دیگر شگفت‌زده کرد و این آغاز تغییر عقیده مردم و رجال و وزرا بود.
همچنین یکی از نخستین اماکنی که در ایران با چراغ‌های برقی نورانی شد حرم امام رضا بود. در زمان مظفرالدین شاه یک مولد برق به قیمت ۸ هزار تومان را خریداری و از روسیه به مشهد بردند و حرم را نورانی کرد. این مولد برق ۴۰۰ لامپ را روشن می‌کرد و تجهیزات آن در «بالاخیابان» مشهد مستقر بود و بخشی از این خیابان را هم نور می‌داد.
ورود برق به ایران
اولین مولد برق در سال ۱۲۶۴ هجری شمسی یعنی ۶ سال پس از اینکه ادیسون نخستین لامپ برق را اختراع نمود؛ وارد ایران شد! و همانطور که ذکر شد اولین لامپ ایران و قدیمی ترین لامپ ایران مربوطه به کاخ گلستان بود و دو سال بعد در سال ۱۲۶۶ در تکیه دولت مراسم عزاداری و تعزیه گردانی سیدالشهداء را نیز با نور خود رونق داد. این مولد به دستور ناصرالدین شاه قاجار توسط محمد حسن امین الضرب به ایران وارد شد.
اما در سال ۱۲۸۴ نخستین نیروگاه خصوصی برق شهری توسط مرحوم حاج حسین مهدوی (امین الضرب) با توان ۴۰۰ کیلووات از نوع بخار پیستونی در شهر تهران راه اندازی گردید. او نخستین کسی بود که با دریافت یک امتیاز نامه معتبر اقدام به تأسیس کارخانه برق شهری در ایران کرد. این نیروگاه در ۲۴ ساعت فقط ۶ ساعت برق ۲۲۰ ولت تکفاز، و ۳۸۰ ولت سه فاز متناوب مشترکین آن زمان را تاًمین می‌کرد. چنانچه از امتیاز نامه حاج امین الضرب بر می‌آید در این امتیازنامه برپایی کارخانه‌های برق، آجرسازی و نجاری یک جا به وی واگذار کردند.
همچنین
از حدود سال ۱۳۰۳ بخشهای خصوصی دیگری از جمله کارخانه‌های آرد، ریسندگی، نساجی و برخی شهرداری‌ها! در شهرهای مختلف ایران نسبت به راه اندازی مولدهای کوچکی از نوع دیزل و توربین بخار برای تاًمین بخشی از برق روشنایی مناطق شهری اقدام نمودند .
در سال ۱۳۱۶ نخستین نیروگاه برق دولتی بقدرت ۶۴۰۰ کیلووات از نوع بخار! توسط بلدیه تهران (شهرداری) در شمال شرقی بیرون دروازه دوشان تپه (میدان شهدا) راه اندازی گردید! و بعدها مولدهای دیزلی و نیز توربین بخار بقدرت تولید برق نیروگاه مذکور اضافه گردید. بعضی از این نیروگاه ها تا سال ۱۳۴۷ جهت تولید و عرضه نیروی برق مورد بهره برداری قرار می‌گرفت . با راه اندازی نیروگاههای سد امیرکبیر، آلستوم ( نیروگاه طرشت ) و فرح آباد (بعثت) تا سال ۱۳۴۸ ه.ش و تولید نیروی برق کافی در آن زمان، نیروگاههای برق منصوبه در میدان شهدا خاموش و برای همیشه از مدار خارج گردید.
قدیمی ترین لامپ دنیا که هنوز روشن است !
قدیمی ترین لامپ دنیا که هنوز روشن است، لامپی است که در ایالت کالیفرنیا و ساختمان آتشنشانی لیورمور قرار دارد.
این لامپ از سال ۱۹۰۱ روشن است و با رکورد ۱۱۸ ساله خود، در کتاب رکوردهای گینس ثبت شد. این لامپ به جز ۲ باری که آنهم در اثر قطع برق خاموش شد، همیشه در تمام طول این سال ها روشن بوده است. دنیس برنال پیشرو و مالک برق رسانی به لیورمور این لامپ را به لیورمور هدیه دادند.
یدرتیر